Blog: wat verandert er in de skeletspieren en het bloed bij ME/CV (2024)

In het onderzoeksprogramma ME/CVS wordt biomedisch onderzoek naar de oorzaken, diagnose en behandeling van ME/CVS gefinancierd. De eerste onderzoeken zijn in 2023 van start gegaan. In deze blogreeks vertellen de onderzoekers meer over wat ze doen en wat hun onderzoek naar ME/CVS moet opleveren. Er verschijnt iedere maand een nieuwe blog, dit is de vijfde uit de reeks.

Typische klachten bij ME/CVS patiënten, zoals vermoeidheid en spierpijn, worden doorgaans erger zodra de patiënt zich lichamelijk inspant. Dit heet post-exertionele malaise (PEM). De oorzaak hiervan is nog niet bekend. 'Aannemelijk is wel dat er iets verandert in de skeletspieren, het bloed, en mogelijk ook in de reactie van afweercellen', zegt spierfysioloog Rob Wüst van de Vrije Universiteit Amsterdam. Meer kennis hierover geeft richting aan het ontwikkelen van een passende behandeling.

'We denken dat de spierfunctie daadwerkelijk verandert bij mensen met ME/CVS. Mensen met hart- en longaandoeningen ondergaan bijvoorbeeld ook veranderingen in de skeletspieren en de stofwisseling. Vermoeidheid en concentratieverlies na inspanning zijn ook bekende symptomen bij deze aandoeningen, maar niet zo extreem als wat we zien bij ME/CVS. Mogelijk zijn deze symptomen niet bij alle ME/CVS patiënten in gelijke mate aanwezig, en spelen er bij PEM meer of andere stoffen mee. Daarom wil ik proberen uit te zoeken welke stoffen in de skeletspier en het bloed de vermoeidheidsklachten veroorzaken en welke specifiek zijn voor PEM.' Om dit te onderzoeken, ontving Wüst subsidie voor zijn projectAdaptaties in de skeletspier en bloed tijdens post-exertionele malaise in patiënten met ME/CVS.

Skeletspier en bloed

'Om te weten wat de oorzaak is van vermoeidheidsklachten bij ME/CVS en ook specifiek bij PEM, vragen we patiënten langs te komen voor een inspannende fietstest. Met behulp van bloedmetingen en spierbiopten onderzoeken we of bepaalde stoffen in het bloed omhoog of omlaag zijn gegaan na inspanning. Het kan even duren voordat deze stoffen meetbaar zijn, want klachten van PEM kunnen ook pas na een dag ontstaan. Daar moeten we ook rekening mee houden. We willen patiënten met ME/CVS daarom vragen om een week voor de fietstest langs te komen voor de metingen, de dag van de fietstest en ook een dag erna. Dat geeft ons inzicht in het ontstaansmechanisme van PEM.'

'Ik realiseer me wel dat de fietstest een grote last kan zijn voor de patiënt met ME/CVS en meer klachten van PEM veroorzaakt. In overleg met 2 patiëntvertegenwoordigers maakten we daarom eerst nog een protocol. We vragen onszelf bij elke patiënt steeds af: weegt het hogere doel van het onderzoek en een beter begrip van de ziekte op tegen de persoonlijke inzet van de patiënt? Is het ethisch verantwoord om dit te vragen van mensen met ME/CVS?Mensen die ernstig ziek zijn, gaan we niet vragen om mee te doen aan dit type onderzoek.'

Ook post-COVID onderzoeken

'Omdat een virusinfectie aan de basis kan liggen van het ontstaan van PEM, willen we ook post-COVID patiënten meenemen in het onderzoek. Ook post-COVID patiënten ervaren klachten van PEM na inspanning. In eerder onderzoek van onze groep hebben we gezien dat er kleine stolsels - microstolsels - in het bloed circuleren bij post-COVID patiënten. Ook hebben deze patiënten een verlaagde energieproductie, wat waarschijnlijk de vermoeidheidsklachten veroorzaakt. De rol van de microstolsels is onbekend. We gaan dit verder onderzoeken, bij zowel patiënten met ME/CVS als post-COVID, met onze samenwerkingspartner in Zuid-Afrika. Zij voeren nu metingen uit op het verzamelde bloed van zowel de post-COVID patiënten als de eerste ME/CVS-patiënten. We kijken daarna of het aantal microstolsels toeneemt na inspanning, en misschien ook de grootte ervan. Wat doen deze microstolsels bij patiënten met post-COVID of ME/CVS? Na de zomer van 2024 verwachten we de eerste resultaten.'

'Behalve de veranderingen in de skeletspieren en het bloed, verwachten we ook dat we een ontregeld afweersysteem zien bij mensen met ME/CVS. Bij post-COVID patiënten hebben de collega’s in Zuid-Afrika gezien dat de microstolsels stoffen bevatten die het eigen lichaam aanvallen, ofwel auto-immuniteit. Ook in het bloed zijn patronen te zijn van auto-immuniteit, maar hoe dit samenhangt met de spierveranderingen weten we niet. Dit zal mogelijk ook het geval zijn bij mensen met ME/CVS, dat willen we nu onderzoeken. We verwachten lastenverlichting en de kwaliteit van leven te verhogen als we ook meer weten over de rol van het afweersysteem bij ME/CVS.'

Aangrijpingspunt voor zoektocht

`Met zowel de analyse van de patiëntgegevens uit de biobank, als de fietstest in de praktijk, hopen we stoffen te ontdekken die de beperkte skeletspierfunctie bij ME/CVS-patiënten kunnen verklaren. Deze stoffen, die we hopelijk gaan zien bij (matig) zieke patiënten, zijn misschien ook aanwezig in het bloed van ernstig zieke patiënten vanuit de biobank. Deze groepen kunnen we met elkaar vergelijken. Dan hebben we een aangrijpingspunt voor een verdere zoektocht naar moleculen die op deze stoffen invloed uitoefenen. Deze meetbare moleculen noemen we ook wel biomarkers. Die zeggen iets over de veranderde spierfunctie en de ernst van de ziekte.

'Zodra we zo'n biomarker of meerdere biomarkers (een biomarkcluster) gevonden hebben, is er hoop op een betere diagnose voor mensen met ME/CVS en klachten van PEM. Ook kan er sneller een geschikte behandeling ontwikkeld worden, omdat de biomarkers meer inzicht geven in de oorzaak van de klachten. Dat kan als uitgangspunt dienen voor de zoektocht naar een medicijn. Wel zal het met name lastenverlichting geven.'

'Mijn interesse voor ME/CVS komt eigenlijk door de coronapandemie. Ik heb als spierfysioloog met eigen ogen gezien dat mensen niet goed hersteld zijn van een coronavirusinfectie. Daar wil je dan wat aan doen. Ook kregen we direct vragen van patiënten of we niet verder onderzoek wilden doen naar PEM bij ME/CVS. Daar zijn we vervolgens verder mee gegaan en dat heeft geleid tot dit onderzoek, dat we nu dankzij de ZonMw-subsidie kunnen uitvoeren.'

Meer weten?